Ágrip úr sögu Knattspyrnufélagsins Vals
Fyrstu árin
Árið 1911 var knattspyrnan enn á bernskuskeiði sem íþrótt á
Íslandi. Knattspyrnan barst hingað laust fyrir aldamót, og eins og
alls staðar hreif hún hugi ungra manna. Árið 1908 var stofnuð
unglingadeild innan KFUM í Reykjavík og var séra Friðrik
Friðriksson leiðtogi deildarinnar og naut óskoraðrar virðingar.
Drengirnir sóttu ekki einungis fundi í KFUM hjá séra Friðriki,
stofnað var taflfélag, hljómsveit var starfrækt og margt
fleira.
Á þessum tíma fæddist hugmynd hjá KFUM drengjunum að stofna
knattspyrnufélag en nokkur slík félög höfðu þá verið stofnuð í
Reykjavík. Það var síðan 11. maí 1911 sem haldinn var fundur á
lesstofu KFUM þar sem sex piltar stofnuðu Fótboltafélag KFUM en
nafni félagsins var þegar sama ár breytt í Val. Sagan segir að
þegar þessir stofnendur félagins voru að vinna við að laga
knattspyrnuvöll sinn á Melunum í Reykjavík hafi fálki sveimað yfir
höfðum þeirra og þar fengu þeir þá hugmynd að kalla félagð Val. Við
vígslu fyrsta Valsvallarins á Melunum haustið 1911 hélt séra
Friðrik ræðu þar sem hann hvatti piltana til að halda áfram á
þeirri braut sem þeir höfðu lagt út á og áminnti þá jafnframt um
heiðarleika í leik og starfi og að friður, kærleikur, samheldni,
fegurð og atorka ætti að ríkja í starfinu og aldrei ætti að þrífast
neitt ósæmilegt og ljótt. Árið 1915 tók Valur í fyrsta sinn þátt í
Íslandsmótinu í knattspyrnu en auk þeirra kepptu Fram og KR í
mótinu. Árið 1916 var stofnuð yngri deild í félaginu er nefndist
Væringjar fyrir drengi í KFUM fram til 15 ára aldurs sem gengju þá
í Val. Árið 1919 vann þessi hópur ungra Valsmanna svokallað
Haustmót og var það fyrsti mótssigur félagsins.
1920-1930
Á 15 ára afmæli félagsins árið 1926 var ákveðið að gera merki
fyrir félagið og var þar um að ræða mynd af skildi og á honum var
mynd af val, vængjum þöndum, með knött í klónum. Efst í grunni
merkisins var sól sem sendi geisla sína, rauða og bláa yfir
félagsmerkið. Á þessu ári var einnig ákveðið að taka upp nýjan
búning, en allt frá því að Valur eigaðist fyrst félagsbúning hafði
hann verið hvít peysa með bláum langröndum, hvítar buxur og bláir
sokkar. Nú var ákveðið að búningur félagsins skyldi vera rauð
peysa, hvítar buxur og bláir sokkar. Þetta hefur síðan verið
búningur félagsins en ekki hefur verið föst regla í sokkalit, en
þeir hafa þó yfirleitt verið rauðir eða hvítir.
Fyrstu titlarnir
Valur vann sinn fyrsta Íslandsmeistaratitil árið 1930, nítján
árum eftir að félagið var stofnað. Langþráður draumur var orðinn að
veruleika, en séra Friðrik sagði við nýbakaða meistarana að
vissulega væri sigur góður en ekki mætti ofmetnast eða sýna
dramblæti, en alla tíð var séra Friðrik með ýmis heilræði til
Valsmanna, m.a. um drengilegan leik og háttprýði. Félagið varð næst
Íslandsmeistari í knattspyrnu 1933 og síðan óslitið fjögur ár í röð
1935-1938, aftur 1940 og síðan aftur fjögur ár í röð frá
1942-1945.
Á þessum árum rofnuðu smám saman þau sterku tengsl sem í upphafi
höfðu verið milli Vals og KFUM, en enn þann dag í dag eru Valsmenn
minnugir uppruna félagsins og minnast með virðingu og hlýju tengsla
sinna við KFUM og séra Friðrik Friðriksson. Brjóstmynd af séra
Friðriki Friðrikssyni var reist að Hlíðarenda árið 1961. Á
steinsúluna eru rituð þau fleygu orð: Látið aldrei kappið bera
fegurðina ofurliði, einkunnarorð sem eiga að vera leiðarljós og
takmark allra Valsmanna í leik og starfi. Friðrikskapella að
Hlíðarenda var vígð árið 1993 þegar 125 ár voru liðin frá fæðingu
séra Friðriks.
Flutningar að Öskjuhlíð
Þegar æfingavöllur Vals á Melunum var tekinn af félaginu 1926
undu félagsmenn því illa og unnu forystumenn félagsins ötullega að
því að félaginu yrði bætt það tjón með nýju landi. Eftir langa mæðu
fékk félagið loks úthutað svæði við rætur Öskjuhlíðar sem nefndist
Haukaland. Svæðið var stórgrýtt og illt yfirferðar en með
samtakamætti ruddu menn svæðið og athafnasvæði knattspyrnumanna í
Val jókst smám saman og haustið 1935 útbjuggu Valsmenn völl á
svæðinu í sjálfboðavinnu og var það mikið og erfitt verk. Þetta
nýja svæði átti eftir að valda straumhvörfum hjá félaginu, ekki
síst meðal yngstu knattspyrnumannanna, en um þessar mundir var
farið að efna til keppni milli 3. og 4. flokks og var oftast keppt
á Valssvæðinu að frumkvæði Vals. Átti það mikla unglingastarf sem
kom í kjölfar hins nýja vallar eftir að bera ríkulegan ávöxt fyrir
Val.
Árið 1939 markar merk spor í sögu Vals með kaupum á jörðinni
Hlíðarenda við Öskjuhlíð. Langþráðu markmiði var þar með náð, Valur
átti sitt eigið land í alfaraleið skammt frá gamla Valsvellinum og
þar með lauk 28 ára hrakningasögu félagsins. Forystumenn félagsins
höfðu háleitar hugsjónir um uppbyggingu að Hlíðarenda og horfðu til
framtíðar, sáu fyrir sér draumsýnir um íþróttasvæði og
íþróttamiðstöð en gerðu sér jafnframt grein fyrir því að langt yrði
í land að draumur þeirra um framtíðarsvæði Vals rættist, en þeir
höfðu tekið fyrsta skrefið. Nýr malarvöllur var vígður 1949 og 1953
var grasvöllur tekinn í notkun að Hlíðarenda.
Straumhvörf urðu í starfi félagsins með tikomu íþróttahúss að
Hlíðarenda sem tekið var í notkun 1958 en húsið var fullgert 1960.
Þetta íþróttahús var mikil lyftistöng fyrir Val, bæði fyrir
íþróttaiðkun og allt félagsstarf. Árið 1971 var hafist handa við
undirbúning að nýjum grasvelli í fullri stærð og bættum aðbúnaði
áhorfenda. Valur varð fyrsta Reykjavíkurfélagið til þess að ná því
marki að leika heimaleiki á eigin grasvelli en hann var vígður
1981. Á 9. áratugnum héldu framkvæmdir áfam og1987 var tekið í
notkun annað íþróttahús ásamt vallarhúsi og félagsheimili.
Fleiri íþróttagreinar
Allt frá stofnun Vals höfðu íþróttaiðkanir Valsmanna fyrst og
fremst tengst knattspyrnunni. Á bernskuárum félagsins voru
gönguferðir og hjólreiðar einnig veigamikill þáttur í
félagsstarfinu en þær tengdust oftast á einn eða annan hátt
knattspyrnunni og æfingum. En í kringum 1940 fara nýjar
íþróttagreinar að nema land hjá félaginu. Fyrst handknattleikur, en
hann hafði raunar verið liður í þjálfun knattspyrnumanna félagsins
um árabil. Árið 1940 var efnt til fyrsta Íslandsmóts í
handknattleik sem Valsmenn unnu og allt síðan hefur handknattleikur
verið mjög vinsæl íþróttagrein hjá Val og meðal landsmanna.
Valsmenn vörðu Íslandsmeistaratitilinn 1941 og 1942 og aftur 1944.
Valsmenn hafa ávallt átt velgengni að fagna í handknattleik þegar á
heildina er litið þótt stundum hafi starfið dalað um tíma.
Kvenmönnum veittur aðgangur
Á fyrstu árum félagsins á meðan tengslin voru hvað mest við KFUM
áttu eðli málsins samkvæmt einungis piltar aðild að Val. Á fyrstu
starfsáratugum Vals var einnig lítið um að stúlkur stunduðu
íþróttir, slíkt þótti jafnvel ekki kvenlegt. Helst var að stúlkur
stunduðu fimleika eða sund, knattleikir þóttu ekki við þeirra hæfi.
Tíðarandinn breyttist mjög á stríðsárunum og að því kom að
kvennadeild var stofnuð í Val og var handknattleiksdeild kvenna
stofnuð hjá félaginu 1948.
Æ síðan hafa kvennaflokkar í knattspyrnu og handknattleik staðið
fyrir sínu, ekki aðeins á íþróttavöllunum, heldur einnig í hinu
félagslega starfi og sú ákvörðun að veita konum aðgang að félaginu
varð til þess að styrkja Val mikið félagslega. Það var ekki fyrr en
eftir stofnun kvennadeilda sem hægt var að tala um Val sem alhliða
íþrótta- og æskulýðsfélag. Það var fyrst árið 1962 sem þær hrepptu
Íslandsmeistaratitilinn og um langan tíma var kvennalið Vals
ósigarandi í handknattleik.
Á 8. áratugnum náði kvennaknattspyrna að skjóta rótum hjá Val og
félagið hampaði sínum fyrsta Íslandsmeistaratitli í
kvennaknattspyrnu árið 1978. Á 9. áratugnum átti Valur sigursælasta
lið landsins í kvennaknattspyrnu. Barna- og unglingastarf hefur
lengi verið öflugt í kvennaknattspyrnu sem skilað hefur bæði í
fjölda iðkenda sem koma víðs vegar að af höfuðborgarsvæðinu og
árangur hefur einnig yfirleitt verið góður.
Deildaskipting
Árið 1959 var gerð veigamikil
skipulagsbreyting hjá félaginu er tekin var upp deildaskipting.
Ákveðið var að skipta Val í þrjár deildir: Handknattleiksdeild,
knattspyrnudeild og skíðadeild og kjósa sérstakar stjórnir þessara
deilda. Áttu deildirnar að starfa nokkuð sjálfstætt og taka
ákvarðanir um eigin mál en aðalstjórn félagsins átti að fara með
æðsta vald í félaginu milli aðalfunda.
Á 7. áratugnum var stofnuð
badmintondeild hjá Val en deildin náði aldrei að eflast verulega.
Einnig átti skíðaíþróttin erfitt uppdráttar hjá félaginu, fyrst og
fremst vegna þess að önnur íþróttafélög buðu upp á betri aðstöðu,
en félagið átti þó stóran skíðaskála sem reistur var 1943 í
Sleggjubeinsdal og var mikið notaður í félagsstarfinu. Árið 1970
var síðan 5. íþróttadeildin stofnuð hjá Val, körfuknattleiksdeild
og gerðist það með þeim hætti að Körfuknattleiksfélag Reykjavíkur
KFR sem verið hafði starfandi frá 1951 óskaði eftir stofnun
körfuknattleiksdeildar hjá Val og þar með inngöngu í félagið. Á
ýmsu gekk hjá deildinni fyrstu árin en fljótlega fór starfið að
eflast og árið 1980 kom að því að félagið hlaut sinn fyrsta
Íslandsmeistaratitil í körfuknattleik.
Sprengja í iðkun
Gífurleg breyting varð á öllu
íþróttalífi Íslendinga á áttunda áratugnum og segja má að
íþróttavakning hafi átt sér stað. Valur fór ekki varhluta af
þessari íþróttavakningu. Mjög mikil sókn var á öllum vígstöðvum hjá
félaginu, enda vel í stakk búið til þess að taka á móti fjölda
fólks og búa unglingum æskilega aðstöðu til æfinga og leikja. Allt
frá stofnun félagsins árið 1911 hafði Valur verið stórt nafn í
íslenskum íþróttaheimi en sennilega hefur stjarna félagsins aldrei
risið eins hátt og á áttunda átatugnum. Valur varð þá að stórveldi
í nær öllum íþróttagreinum sem stundaðar voru innan félagsins, bæði
í meistaraflokkum og yngri flokkum. Ungilngastarfið hjá félaginu
tók stökk fram á við og öll skipulagning félagsstarfsins þótti til
mikillar fyrirmyndar. Barna- og unglingastarf hjá Val hefur í
gegnum tíðina verið mjög öflugt og hefur þetta öfluga starf orðið
til þess að Valur hefur lengst af tvímælalaust verið eitt sterkasta
íþróttafélag á Íslandi og markið hefur ávallt verið sett hátt.
Af félagsins hálfu hefur jafnan verið
lögð áhersla á að fá hæft fólk til þess að leiðbeina hinum ungu og
er ekki síður mikilvægt að búa börnum og unglingum góða aðstöðu.
Árangur unglingaliða félagsins sýnir hversu starfið hefur verið
öflugt en ótaldir eru þeir Íslandsmeistaratitlar og aðrir titlar
sem ungt Valsfólk af báðum kynjum hefur fært félagi sínu á
undanförnum áratugum og það sem er einkar ánægjulegt fyrir félagið
er að flest það fólk sem skarað hefur fram úr í íþróttum hjá Val
hefur alist upp hjá félaginu og hefur það verið einkennandi fyrir
starfið.
Segja má að skipulag unglingastarfsins
hafi í stórum dráttum haldist hið sama í áratugi.
Aldursflokkaskipting hefur þó verið mismunandi. Lengi vel höfðu
þeir yngstu fá verkefni við sitt hæfi, aðeins var keppt í 2. og 3.
flokki, síðar bættust 4. -6. flokkur við og á síðustu árum 7.
flokkur hjá piltum og 6. flokkur hjá stúlkum. Þegar árið 1938 var
stofnað til unglingaleiðtogaembættis innan aðalstjórnar félagsins
sem sýnir hversu félagið hefur snemma látið sig unglingastarfið
sérstaklega varða enda var félagið upphaflega stofnað sem
unglingafélag í tengslum við æskulýðsstarf KFUM. Síðar tóku við
unglinganefndir sem önnuðust skipulag unglingamálanna en mesta
breytingin varða árið 1959 er deildarskiptingin var tekin upp og
hverri deild fyrir sig var valin ákveðin stjórn.
Valur í forystuhlutverki
Valur er eitt sigursælasta íþróttafélag
landsins og það sigursælasta þegar tekið er tillit til Íslands- og
bikarmestaratitla í meistaraflokki karla og kvenna í þremur
vinsælustu íþróttagreinunum, handknattleik, körfuknattleik og
knattspyrnu. Á undanförnum áratugum hefur félagið einbeitt sér að
starfi í þessum þremur íþróttagreinum með öflugu starfi í þremur
deildum. Valur er félag með ríka hefð fyrir aga, sigurvilja,
dugnaði og heilbrigði. Að Hlíðarenda vinna allir að sama marki,
þ.e. að halda merki Vals hátt á lofti um ókomna framtíð með
einkunnarorð séra Friðriks Friðrikssonar að
leiðarljósi: Látið aldrei kappið bera fegurðina
ofurliði. Að Hlíðarenda er nú góð aðstaða til
íþróttaiðkunar og afþreyingar sem enn á eftir að batna á næstu árum
með byggingu nýrra íþróttamannvirkja í samræmi við samning Vals við
Reykjavíkurborg. Þegar þeim framkvæmdum verður lokið verður
aðstaðan hin glæsilegasta.
Að Hlíðarenda á öllum að líða vel hvort
sem um er að ræða iðkendur, foreldra, stjórnarmenn, þjálfara,
stuðningsmenn eða gesti félagsins. Heilbrigð íþróttaiðkun er góð
leið til árangurs í lífinu. Markmiðið er ekki eingöngu að ala upp
metnaðargjarna og vel agaða íþróttamenn, heldur fyrst og síðast
sterka einstaklinga. Agi og ánægja eru lykilorð í velgengni og
andrúmsloftið að Hlíðarenda á að vera með þeim hætti að menn vilji
leggja sig alla fram til að ná áragngri. Þar eru allir jafnir og
borin er virðing fyrir samherjum jafnt sem mótherjum. Iðkendur bera
virðingu fyrir Valsbúningnum og merki félagsins og eru þess
meðvitaðir að þeir eru fulltrúar félagsins hvar og hvenær sem er.
Það á að vera eftirsóknarvert að vera Valsmaður.
